Ураджэнец Оршы — адзіны лыжнік у гісторыі, які ўдзельнічаў у сямі Алімпіядах (1994−2018), а таксама ў 12-ці запар чэмпіянатах свету (1995−2017). Сяргей Далідовіч быў пераможцам этапу Кубка свету і заняў на Гульнях у Сочы пятае месца. Ён з’ехаў з сям’ёй з Беларусі ў лютым мінулага года. Казаў, што на рашэнне паўплывала істэрыя з вайной ва Украіне, прысуд журналісту Аляксандру Івуліну і адхіленне на год ад выступленняў лыжніцы і яго дачкі Дар'і Далідовіч. Цяпер Сяргей асталяваўся ў курортным горадзе Закапанэ. Блог «Людзі» звязаўся з ім і даведаўся, як яму і сям'і жывецца ў Польшчы. Мы перадрукоўваем гэты тэкст.
Закапанэ, камфорт, дзедаўшчына
— Вы амаль год у Польшчы. Як ваш маральны стан?
— Хвалямі. Часам радасна, камфортна, а часам узнікае трывога. Думаю, гэта характэрна для многіх. Чалавек стамляецца адчуваць сябе злачынцам. Быццам не зрабіў нічога дрэннага, але пакуль баіцца ехаць дадому. А так у Польшчы няма хваляванняў. Пасяліўся з сям’ёй у Закапанэ. Тут прыгожа, горы. Мясцовыя берагуць сваю культуру — усе святы, напрыклад, у нацыянальных касцюмах. Ментальна мы даволі падобныя. Няма адчування, што я тут чужынец. Здзівіўся, калі прачытаў, што ў Ціманоўскай узнік канфлікт у Закапанэ з палякамі. У мяне за ўвесь час не было ніводнага інцыдэнту. Хоць не хаваў, што я беларус.
— Чым займаецеся?
— Спачатку кансультаваў моладзевую зборную Польшчы па біятлоне. Цяпер дапамагаю на валанцёрскіх пачатках юным біятланістам і трэнерам у спартыўнай школе. Была прапанова трэніраваць лыжнікаў, але я ў роздумах. Не ўпэўнены, ці застанемся тут. Малодшая дачка Злата ходзіць у Закапанэ ў падрыхтоўчую школу — пакуль вырашылі не зрывацца. А там відаць будзе.
— Прабачце, вам хапае на жыццё?
— Думаю, усім беларусам няпроста ўдалечыні ад дому. Пакуль не паміраем з голаду. Мне падабаецца трэніраваць, але ў крайнім выпадку, упэўнены, знайду працу і па-за спортам.
— Як вам праца з польскай моладдзю?
— Заўважыў адзін прыемны нюанс. У нас у зборнай было па пяць хлопцаў і дзяўчат. Паміж некаторымі пара гадоў розніцы. Уразіла, што няма дзедаўшчыны. У палякаў не прынята, каб адзін чалавек (хай ён разумнейшы, старэйшы, паказвае лепшыя вынікі) у спорце душыў іншага. У нас, на жаль, здараецца інакш.
— Што думаеце, гледзячы на беларускі спорт сёння?
— Як ні парадаксальна, гэта зона камфорту. Прынамсі, у лыжных гонках. Можна заўсёды сказаць, што трэніруемся, працуем, а там вось аднойчы пакажам усім. Міжнародных спаборніцтваў няма — са спартоўцаў няма і попыту. Трымаюць тых, хто ў нармальнай сітуацыі ўжо б даўно скончыў або проста не трапіў у зборную. А пацярпелі вядучыя спартсмены, якія пазбавіліся суперніцтва на сусветным узроўні, прызавых за прэстыжныя старты.
Дар’я, біятлон, грамадзянства
— А як вашай сям'і на новым месцы?
— Жонка і малодшая дачка нармальна адаптаваліся. Складаней за ўсё было Дар'і — сярэдняй дачцэ. Пераехалі, калі ёй да заканчэння школы заставалася паўгода. Плюс яна аказалася без сяброў і спорту, якім гарэла. Вядома, моцна перажывала, былі зрывы — працавалі і з псіхолагам.
— Яна вінаваціла вас у ад’ездзе з Беларусі?
— Так, такое было. Думаю, дачка потым нешта пераасэнсуе. Я тлумачыў, што нельга маўчаць і мірыцца з некаторымі рэчамі. Сумнявацца — гэта нармальна. Але трэба адстойваць свае перакананні. Я ні пра што не шкадую.
— Дар'я ж перакваліфікавалася ў біятланістку?
— Так. У лыжах ёй маральна стала складана. Па-першае, манатонная праца. Па-другое, дыскваліфікацыя ў Беларусі. У Закапанэ Дар’я пайшла ў інтэрнат са спартовым ухілам. Пачала вучыцца страляць. Стала нядрэнна атрымлівацца. На ролерах была першай у спрынце і трэцяй у пераследзе сярод юніёрак і чацвёртай у спрынце сярод жанчын (вёўся паралельны залік) у чэмпіянаце Польшчы. Вядома, Дар’я яшчэ сырая. Працаваць і працаваць. Трэба займацца сур’ёзна. Але паўстала пытанне пра змену грамадзянства.
— І?
— Дачка не хоча выступаць за Польшчу. Яна збіраецца бегаць за Беларусь.
— Нечаканы паварот.
— Гэта яе рашэнне. Дар’я нядаўна вярнулася ў Мінск. 29 снежня ёй споўнілася 18 гадоў. Цяпер яна поўнагадовая і нясе адказнасць за свае ўчынкі. У Беларусі будзе спрабаваць здаць экзамены за 11 класаў — аднавіцца ў школе і давучыцца паўгода, як выявілася, нельга. Акрамя таго, Дар’я прапануе свае паслугі ў спорце. На дадзены момант — без выніку.
— Гаворка пра біятлон?
— Так, у лыжах яна сябе больш не бачыць. Хоць перыяд яе адхілення ад спаборніцтваў ужо скончыўся.
— Дар'я гатовая, што ў Беларусі яе могуць не сустрэць з раскрытымі абдымкамі? Вы ж разумееце: незразумелая дыскваліфікацыя на лыжах, пра якую пісалі аўтарытэтныя сусветныя СМІ, ад’езд за мяжу, змена віду спорту, а цяпер вяртанне, хай і ў статусе чэмпіёнкі Польшчы.
— Паглядзім. Я дапускаю, што на сітуацыю могуць адрэагаваць па-рознаму. Але, паўтаруся, Дар’я не хоча мяняць грамадзянства. Ніякіх інтэрв'ю б не было ў мінулым годзе, калі б дачку не адхілілі па надуманай падставе, маўляў, яна недзе шпурляла прызы. Я да апошняга не верыў, што ў федэрацыі лыжных гонак пойдуць на такое.
Каталікі, ультыматум, вайна
— Маладыя спартоўцы ў Польшчы свабодна гавораць пра палітыку?
— Не размаўлялі на гэтую тэму. Наогул, думаю, несправядліва ад 18−20-гадовых атлетаў патрабаваць сур’ёзных разваг пра палітыку. Успамінаю сябе. Дзесьці ў 23−25 толькі пачаў больш-менш цяміць. Плюс у беларускай адукацыі не хапае развіцця крытычнага мыслення. У дзіцячым садку ўсё выдатна, нічым не адрозніваемся ад той жа Польшчы. А потым усё кудысьці знікае ў школе і асабліва ў інстытуце.
— Як наконт прапаганды?
— Польскае тэлебачанне не гляджу — хіба што спартыўныя трансляцыі. Працы хапае. Але ў Закапанэ, бачу, ніхто нічога не навязвае. Ты каталік, вернік — сардэчна запрашаем у касцёл. Мая малодшая дачка вось ходзіць, песні спявае — ёй падабаецца. А калі не хочаш хадзіць, то коса глядзець не будуць. Па вострых пытаннях ідуць абмеркаванні. Напрыклад, нядаўна па радыё пыталі ў дэпутата, ці дарэчная ў каталіцкай краіне рэклама ЛГБТ.
— Чаму, дарэчы, вы не падпісалі ліст свабодных спартоўцаў?
— Не пагаджаўся з пэўнымі момантамі. Мне падалося, што яны былі складзеныя ў форме ультыматуму. А вось Антываенную дэкларацыю супраць агрэсіі ва Украіне цалкам падтрымліваю. Не трэба саромецца, што падпісаў нейкія рэчы, калі насамрэч так думаеш. Пры гэтым няправільна тыкаць пальцам: ён, значыць, наш чалавек, а ён нягоднік. Я за дыялог, пошук пунктаў судакранання. Наяўнасць подпісу пад адным і тым жа лістом яшчэ не значыць, што людзі насамрэч думаюць аднолькава.
— Ёсць спартоўцы, з кім перасталі камунікаваць пасля пачатку вайны?
— Так, з многімі расіянамі. Нібыта разам бегалі столькі гадоў, камунікавалі. Але яны не зразумелі, чаму я выступіў супраць нападу на Украіну.
— Спрабавалі іх пераканаць?
— Няма сэнсу марнаваць час. Пазіцыя расіян такая: мы сваіх не кідаем і змагаемся з фашызмам. Я б таксама змагаўся — толькі дзе ён? Я толькі бачу, што Украіна абараняе свой дом. Упэўнены, што большасць беларусаў супраць вайны. У многіх сваякі з Украіны. Забіваць людзей за тое, што яны размаўляюць на сваёй мове — неспасцігальна.
— Чаму тады маўчаць многія нашыя спартоўцы?
— Ад маладых, паўтаруся, чакаць выказванняў «Не вайне» складана. Спорт, трэніроўкі, сябры — у 20-гадовых пакуль іншае ў галаве. З лідараў, больш дасведчаных атлетаў, вядома, іншы попыт, але кожны сам прымае рашэнне. Калі камфортна маўчаць, то абцугамі не выцягнеш прызнанне. Я прыйшоў да таго, што не трэба нікога вінаваціць. Час рассудзіць. Хай і, магчыма, гады.
— Вы талерантныя для чалавека, які з’ехаў у тым ліку праз сваю грамадзянскую пазіцыю.
— Мне балюча глядзець, як праз пару гадоў людзей саджаюць за нейкія фатаграфіі. На іх усмешкі, вясёлыя твары. Ніхто ж не хадзіў на барыкады, не ладзіў рэвалюцый. А цяпер кожны чалавек пад пагрозай. Я, напрыклад, паняцця не маю, што можа быць, калі вярнуся ў Беларусь праз паўгода.
Чытайце таксама
