Днямі Аляксандр Лукашэнка звярнуў увагу кіраўніка Нацыянальнай акадэміі навук на распрацоўкі ў сферы беспілотных лётных апаратаў — да гэтага яго падштурхнулі «ўрокі вайны ва Украіне». А ўжо 19 кастрычніка беларускія вайскоўцы прынялі на ўзбраенне два ўдарныя беспілотнікі з некіравальным узбраеннем «Баражыравальная труба» і «Квадра-1400» — так, прынамсі, сцвярджае тэлеграм-канал «ОтВинта | Авиация Беларуси» са спасылкай на ўласныя крыніцы. Расказваем, што гэта за дроны і што яны могуць.
Што гэта за дроны?
Абедзве мадэлі распрацаваныя ў Віцебску, займалася імі канструктарскае бюро «Дысплэй», якое звычайна спецыялізуецца на вытворчасці экранаў, ВК-панэляў, сістэм індыкацыі і падобных вырабаў.
Выданне Дзяржаўнага ваенна-прамысловага камітэта ў 2021 годзе паведамляла, што і «Квадра-1400», і «Баражыравальная труба» прызначаныя для выяўлення, распазнавання і знішчэння лёгкай бронетэхнікі і жывой сілы, уключаючы тую, што знаходзіцца ў лёгкіх схованках палявога тыпу або збудаваннях. Абодва коптары забяспечаныя цеплавізарамі, курсавымі і прыцэльнымі камерамі, так што могуць лётаць і наносіць удары і днём, і ноччу.
Узбройваюцца дроны аднаразовымі рэактыўнымі супрацьтанкавымі гранатамі РПГ-26. Гэтая зброя распрацаваная ў познім СССР, на ўзбраенне прынятая ў 1985 годзе. 26-я мадэль адрознівалася ад папярэдніх, апроч іншага, магчымасцю пасля прывядзення гранаты ў баявое становішча, калі раптам стрэл ажыццявіць не атрымліваецца, перавесці яе назад у паходнае (гэта дзейнічае і для зброі, замацаванай на беларускіх коптарах). РПГ-26 складаецца з пластыкавай пускавой прылады ў выглядзе трубы і кумулятыўнай гранаты калібрам 72,5 міліметра. Граната важыць 1,8 кілаграма і мае баявую частку з выбуховым рэчывам маркі «Акфол» на аснове актагену.
Боепрыпас запускаецца парахавым зарадам, які цалкам згарае ў трубе, таму РПГ-26 страляе без аддачы — парахавыя газы свабодна выцякаюць падчас стрэлу назад праз ствол пускавой прылады.
Трапіўшы ў цэль, граната выбухае і стварае кумулятыўную струю, якая прабівае да 440 міліметраў гамагеннай (то-бок аднароднай) брані — гэтага з лішкам хопіць, каб пашкодзіць БМП або БТР, але сучасныя танкі, асабліва заходнія, могуць быць прабітыя такім боепрыпасам толькі пры траплянні ў бакавую або заднюю частку, а таксама зверху. Прыцэльная далёкасць стральбы РПГ-26 складае каля 250 метраў, на гэтай адлегласці сярэдняе адхіленне гранаты па далёкасці і сярэдняе бакавое адхіленне складаюць 0,8 метра — то-бок пры стральбе на чвэрць кіламетра як мінімум палова стрэлаў павінная ўкласціся ў круг радыусам 80 сантыметраў.
Выданне дадавала, што асаблівасцю комплексаў стала магчымасць трапляць па цэлях з закрытых пазіцый, павялічыўшы далёкасць выкарыстання зброі. Па сутнасці, гаворка ідзе пра тое, што гранатамётчык, замест таго каб набліжацца да мэты, падвяргаючы сябе небяспецы, запускае ў паветра коптар з адной або дзвюма гранатамі РПГ-26. Баец кіруе дронам з пульта, а той на хуткасці да 72 кіламетраў у гадзіну набліжаецца да мэты, даючы магчымасць прыцэліцца і трапіць у яе.
Паколькі коптары абсталяваныя не бензінавымі, а электраматорамі, іх радыус дзеяння невялікі — «Квадра-1400» можа знаходзіцца ў паветры 25 хвілін і праляцець да 10 кіламетраў (адпаведна, цэль можа знаходзіцца на аддаленні ў пяць кіламетраў, бо пасля стрэлу трэба яшчэ вярнуцца да аператара), «Баражыравальная труба» — да чатырох кіламетраў (то-бок можа трапляць па цэлях, аддаленых на два кіламетры). Максімальная вышыня, на якой могуць працаваць дроны, — да 500 метраў.
Грузападымальнасць «Квадра-1400» складае да 8 кілаграмаў, для «Баражыравальнай трубы» гэты паказчык дакладна невядомы, аднак такі коптар падымае адну РПГ-26 (масай 2,9 кілаграма). «Квадра-1400» з дзвюма РПГ-26 важыць 35 кілаграмаў, меншая па памеры «Баражыравальная труба» — усяго 12.
Пра гэтыя мадэлі вядома даўно?
Вельмі. Упершыню дрон, сканструяваны паводле таго самага прынцыпу, што і абодва вышэйапісаныя, быў заўважаны яшчэ пяць гадоў таму ў рэпартажы «ВаенТБ» пра ход сумесных вучэнняў беларускіх ССА і расійскіх ПДВ. Гэта таксама быў квадракоптар з дзвюма рэактыўнымі гранатамі — праўда, у адрозненне ад «Квадра-1400», боепрыпасы былі падвешаныя знізу, а не замацаваныя на стабілізаванай платформе зверху. Ніякіх тлумачэнняў пра назву і характарыстыкі дрона тады не давалася.
Трохі пазней, падчас святкавання Дня дэсантніка 2 жніўня 2017 года, гледачам паказалі БПЛА з дзвюма гранатамі ў дзеянні. Тады, паводле легенды мерапрыемствы, байцы разведроты 103-й асобнай гвардзейскай паветрана-дэсантнай брыгады ССА атакавалі тэрарыстаў, што заселі ў будынку. Пасля выяўлення праціўніка ўдарны дрон, які тады называўся проста «1400», выпусціў у акно дзве гранаты.
Потым на беларускай збройнай выставе MILEX-2019 паказалі ўжо абодва дроны — большы, з дзвюма РПГ-26, называўся тады «Квадра-1600», меншы, як і цяпер, — «Баражыравальная труба». У 2020 годзе выпрабаванні працягнулі. Такім чынам, можна сказаць, што праца над вырабамі ішла як мінімум пяць гадоў.
Што можна сказаць пра гэтыя коптары? Ці ёсць у іх аналагі?
І «Баражыравальная труба», і «Квадра-1400» адносяцца да тактычных беспілотнікаў узроўню «ўзвод-рота «- у гэтую катэгорыю сёння трапляюць розныя невялікія коптары аж да цывільных DJI Mavic. Асаблівасць такіх БПЛА — невялікая далёкасць і вышыня палёту (яны звычайна лётаюць не далей чым на пяць кіламетраў і падымаюцца на некалькі сотняў метраў), у асноўным коптары вядуць разведку з дапамогай невялікіх камер або адаптуюцца для скіду таксама невялікіх танных бомбаў, часта зробленых са стрэлаў для падствольнага гранатамёта.
Гэтыя коптары танныя, шматлікія і выконваюць ролю расходнага матэрыялу — ворагу збіць такі проста, аднак на яго месца хутка прыляціць іншы. Дарэчы, вядома, што як мінімум раней «Баражыравальная труба» выпрабоўвалася акурат з малапамернымі бомбамі — у дадзеным выпадку кумулятыўнымі ПТАБ 2,5−1,5. Мабыць, пазней ад ідэі адмовіліся, аддаючы перавагу супрацьтанкавым гранатам бомбавага ўзбраення.
Акурат узбраенне «Квадра-1400» і «Баражыравальнай трубы» выклікае некаторыя пытанні. Дроны, прызначаныя для знішчэння бранятэхнікі, звычайна выкарыстоўваюць карэктавальнае ўзбраенне — накшталт невялікіх бомбаў, якія кіруюцца па лазеры. Праўда, такія БПЛА нашмат большыя і даражэйшыя — як правіла, яны адносяцца да класа аператыўна-тактычных і могуць падымацца на вялікую вышыню, выходзячы за межы дзеяння большасці сродкаў СПА і трапляючы па танках або БМП з бяспечнай адлегласці ў некалькі кіламетраў. Класічны прыклад беспілотніка «супраць тэхнікі» — турэцкі «Байрактар» — але яго нельга назваць ні невялікім, ні танным.
Што да «Квадра-1400» і «Баражыравальнай трубы», то ім, як і байцу з РПГ-26, давядзецца для ўдару па праціўніку падляцець да яго на зусім невялікую адлегласць — да 250 метраў (больш не дазваляе прыцэльная далёкасць узбраення). Стваральнікі сцвярджаюць, што выхад на баявы курс можа выконвацца ў аўтаматычным, паўаўтаматычным або ручным рэжыме.
Пасля таго як коптар апынуўся паблізу праціўніка, яму трэба прыцэліцца — сама па сабе граната цэлі не знойдзе.
Наколькі можна меркаваць па наяўных відэа, «Квадра-1400» зрабіць гэта прасцей: абедзве РПГ-26 замацаваныя на стабілізаванай платформе і могуць адхіляцца пад рознымі вугламі, дазваляючы аператару знайсці цэль. Што да «Баражыравальнай трубы», то ў яе канструкцыі такіх удасканаленняў няма — падобна, граната проста падвешваецца пад дронам. Наводзіць яе давядзецца, мабыць, нахіляючы коптар у палёце — малаверагодна, што гэта зручна і дазваляе надзейна навесці зброю.
У абодвух выпадках даволі буйному дрону давядзецца нейкі час лётаць зусім побач з праціўнікам, імкнучыся дакладна на яго навесціся. Часопіс ДВПК паведамляе, што беспілотнікі прызначаныя «для контрдыверсійных падраздзяленняў і атрадаў спецыяльнага прызначэння, дзе павінная забяспечвацца схаваная і вокамгненная праца па ліквідацыі інфраструктуры і бронеаб’ектаў праціўніка, а таксама прыкрыццё сваіх груповак, злучэнняў на маршы, у месцах канцэнтрацыі і баявой абстаноўцы».
Як з гэтай вельмі шырокай тактычнай нішай спалучаецца мінімальны час у палёце, немагчымасць дзейнічаць з вялікіх вышынь або адлегласці, пакуль не вельмі зразумела.
Магчыма, «Квадра-1400» з яго цеплавізарам, які дазваляе дзейнічаць ноччу, больш «заточаны» якраз на дзеянні ў цёмны час сутак. Разам з тым наяўнасць цеплавізійнай камеры (такія даволі дорага каштуюць) наўрад ці дазваляе разлічваць на буйны дрон як на танны «расходнік».
Аналагаў у беларускіх беспілотнікаў зусім няшмат, але яны ёсць. Менш за год таму з’явілася інфармацыя, што нарвежскае абароннае прадпрыемства Nammo выпрабоўвае дрон, узброены гранатамётам М72 з эфектыўнай далёкасцю 350 метраў. Пры гэтым гранатамёт размешчаны вертыкальна, а ўзброены ім БПЛА прызначаны, падобна да СТРК Javelin і гранатамётам NLAW, для трапляння бранятэхніцы ў дах (хоць сам М72 нашмат менш дасканалы, чым гэтыя мадэлі, і прыкладна адпавядае РПГ-26). Яшчэ адна мадэль дрона з супрацьтанкавымі гранатамі «Дэман» была створаная ва Украіне, аднак пакуль не паведамлялася пра тое, што УСУ зацікавіліся вырабам. Таксама ўжо пасля пачатку вайны ўкраінскія валанцёры распрацавалі свой варыянт дрона з гранатамётамі пад умоўнай назвай «Малеча», аднак гэта, хутчэй за ўсё, не серыйная мадэль.
У любым выпадку тэма выкарыстання дронаў на вайне яшчэ далёка не закрытая. Фактычна цяпер мы назіраем нараджэнне новай тактыкі — магчыма, у ёй знойдзецца месца і для «Квадра-1400». Але ў цэлым такія БПЛА больш нагадваюць саматужную або эксперыментальную працу, чым прадукт, які сапраўды спатрэбіцца на полі бою і можа быць паспяховым на рынку.
Беларуская армія выкарыстоўвае беспілотнікі досыць даўно — так, яшчэ ў 2014 годзе вайскоўцы Беларусі згубілі ў Бярозаўскім раёне дрон і пасля шукалі яго, даючы аб’явы ў газетах.
Чытайце таксама
